Nawracające infekcje i alergia
Wielu alergologów przypisuje różne uczulenia, szczególnie u dzieci, alergii bakteryjnej. Wydaje się jednak, że drobnoustroje nie tyle wywołują zjawiska alergiczne, co raczej nasilają je, zaostrzają lub przyspieszają. Jeżeli ustrój uczula się na bakterie, dotyczy to raczej różnych części składowych bakterii, które mogą stać się alergenami, lub produktów przemiany bakterii. Z codziennej praktyki wiemy, że rodzice bardzo często obserwują występowanie objawów alergicznych podczas infekcji. Wiąże się to prawdopodobnie z faktem, że błony śluzowe uszkodzone procesem infekcyjnym łatwiej i skuteczniej są atakowane przez czynniki uczulające. Błona śluzowa układu oddechowego jest wyścielona nabłonkiem rzęskowym, to znaczy ściśle przylegającą do siebie warstwą komórek, które od strony światła oskrzeli są zaopatrzone w bardzo liczne, ruchome twory rzęskowe (ryc. 2A). Ruch rzęsek w kierunku krtani pozwala na przesuwanie się wydzieliny do górnych dróg oddechowych i jej wykrztuszanie. Dzięki temu drogi oddechowe są stale oczyszczane i drożność ich jest zachowana. Przepływ wdychanego powietrza przez drogi oddechowe jest wówczas swobodny. Przedostanie się alergenów przez nie uszkodzoną błonę śluzową jest trudne, zwłaszcza wówczas, kiedy na powierzchni działają różne elementy obrony miejscowej, jak przeciwciała SIgA, makrofagi — komórki zdolne do fagocytozy, czyli pochłaniania i niszczenia drobnoustrojów, alergenów i innych cząsteczek obcych. • W zakażonych drogach oddechowych ten sprawnie działający mechanizm obronny zostaje znacznie uszkodzony. Ochronna warstwa nabłonka rzęskowego staje się nieszczelna (ryc. 2 B). Zostają odsłonięte tak zwane receptory zadrażnienia (irritant receptors), to znaczy zakończenia nerwowe, których pobudzenie może doprowadzić do znacznej nadwrażliwości oskrzeli i gotowości do skurczu po zadziałaniu nawet niewielkich bodźców. Mówimy wówczas o nadreaktywności oskrzeli, która utrzymuje się różnie długo po przebytej infekcji, od kilku dni do wielu miesięcy, a nawet lat. Wiadomo, że szczególnie infekcje wirusowe powodują rozległe uszkodzenia powierzchownych warstw błon śluzowych. Na podstawie różnych prac statystycznych udowodniono, że wśród dzieci i dorosłych chorujących na astmę wiele przebyło infekcje wirusowe układu oddechowego w okresie niemowlęcym. Możliwe, że te infekcje rzutują na występowanie chorób układu oddechowego w okresie późniejszym. Zakażone wirusem komórki nabłonka są zmienione lub całkowicie zniszczone, oczyszczanie dróg oddechowych jest znacznie upośledzone. Gromadzący się i zalegający w drogach oddechowych śluz, złuszczone nabłonki stanowią doskonałą pożywkę dla rozwoju bakterii, które często wtórnie atakują układ oddechowy. Tak zmieniona błona śluzowa nie stanowi przeszkody dla alergenów, toteż każde zakażenie nasila objawy alergii i ułatwia alergizację. Czasem nawet szczepienia ochronne mogą spowodować przejściowe nasilenie objawów alergicznych. Podobną rolę, choć działając dłużej, mogą spełniać tak zwane ogniska infekcji, jak zapalenie zatok przynosowych, migdałków podniebiennych, migdałka III, czyli adenoidu, oraz zakażenia okołozębowe lub inne. Toczący się w tych miejscach proces zapalny powoduje stałe pobudzanie zjawisk alergicznych. Usunięcie lub wyleczenie ogniska prowadzi do remisji astmy, zmian skórnych czy innych objawów alergicznych. Przypisując czynnikom infekcyjnym ważną rolę w inicjowaniu lub zwiększeniu objawów alergii należy podkreślić, że dzieci alergiczne trzeba maksymalnie chronić przed infekcjami. Zapobieganie infekcjom, dokładne leczenie wszystkich zakażeń, umiejętne prowadzenie szczepień ochronnych, są istotnymi punktami profilaktyki. Jest to ważne tym bardziej, że w ciągu ostatnich lat wielu autorów donosi o zaburzeniach różnych mechanizmów odpornościowych w astmie i innych chorobach alergicznych. W codziennej praktyce sugeruje to również obserwacja, że częstość infekcji u dzieci z alergią jest większa niż w populacji ogólnej w tym samym wieku. Sposób leczenia dzieci z ciężką alergią (kortykosterydy, tlen w wysokich stężeniach, intubacja, oddech kontrolowany), nierzadko sprzyja nawrotowym infekcjom. Łatwość zakażeń i poważne następstwa, jakie z nich wynikają dla dzieci z alergią, są powodem, że dzieci te powinny być szczególnie chronione przed infekcjami. Nie kwalifikują się do wychowania w dużych zbiorowiskach dziecięcych, nie powinny być hospitalizowane bez ważnej przyczyny, zwłaszcza w 1 roku życia. Nie mogą brać udziału w zabawach i spotkaniach dziecięcych, jeżeli nie wszyscy jej uczestnicy są całkiem zdrowi lub istnieje podejrzenie, że któreś dziecko miało kontakt z chorobą zakaźną. Rady te wydają się oczywiste, ale jakże często wielu rodziców zapomina o tych prostych zasadach. Warto odwiedzić też strony: stomatolog Kraków
